Handel elektroniczny, e-handel (ang. e-commerce) – rodzaj handlu, prowadzony w internecie. To proces zawierania transakcji handlowych za pomocą internetu niezależnie od wykorzystywanych narzędzi czy środków. Towary i usługi są zamawiane przez te sieci, ale płatność i ostateczna dostawa zamówionego towaru lub usługi może być dokonana w sieci lub poza siecią. Transakcje mogą być dokonywane pomiędzy przedsiębiorstwami, osobami indywidualnymi, instytucjami rządowymi lub innymi organizacjami prywatnymi i publicznymi.
Do popularnych form handlu elektronicznego należą: sklepy internetowe, serwisy aukcyjne, serwisy ogłoszeniowe. Przedsiębiorstwa oraz instytucje korzystają także z platform przetargowych. Największą w Polsce platformą e-handlową jest Allegro (2019).
Geneza
Za pomocą systemów elektronicznej wymiany danych (ang. Electronic Data Interchange – EDI) przedsiębiorstwa już na początku lat 80. drogą elektroniczną wymieniały się informacjami. System ten wykorzystywał synchroniczne połączenia pomiędzy dwoma serwerami i jednocześnie umożliwiał przekazywanie wszelkiego rodzaju informacji, jak np. terminów dostaw, zamówień kupna, czy też potwierdzeń płatności. EDI oferował przedsiębiorstwom wydajniejszy sposób przesyłania informacji niż tradycyjna poczta czy fax, lecz działał w sieci firmowej, co ograniczało jego zdolność do obsługi wielu użytkowników.
Wiele wad EDI usunął handel elektroniczny B2B wykorzystując internetowe aplikacje oparte na sieci. Na bazie języka XML (stosowanego łącznie z HTML) realizowano transakcje B2B. Internet początkowo wykorzystywany był tak jak system EDI – służył, jako kanał, który łączy przedsiębiorstwa, ale oferował on większą elastyczność użytkownikom. EDI umożliwiał połączenie użytkowników poprzez sieć systemową, która pozwalała na dostęp do informacji wielu użytkownikom z poszczególnych stacji roboczych. Dla niektórych przedsiębiorstw, a głównie dużych spółek, takich jak Cisco Systems oraz IBM czy Dell, Internet stał się sposobem na realizowanie zakupów u dostawców i dokonywania sprzedaży.
Dobrze działająca giełda B2B charakteryzowała się przede wszystkim:
- dużą dostępnością – dostęp w dowolnym miejscu i czasie,
- obsługą transakcji – standaryzacja informacji ilościowych i jakościowych,
- XML – znaczniki zapewniały wspólny zbiór pól danych, dzięki czemu transfer danych stawał się bardziej wydajny,
- bezpieczeństwem,
- terminowością.
Historia e-commerce
Handel elektroniczny oznaczał pierwotnie ułatwienia transakcji handlowych drogą elektroniczną. Zakupy on-line zostały wynalezione w 1979 roku w Wielkiej Brytanii przez Michaela Aldricha. W 1980 roku był szeroko stosowany przez takich producentów jak Ford, Peugeot-Talbot, General Motors i Nissan. Od 1990 roku zawierał dodatkowo systemy planowania zasobów przedsiębiorstwa (ERP) eksploracji danych i hurtowni danych. Od 2000 roku większość amerykańskich i europejskich przedsiębiorstw oferuje swoje usługi w Internecie.
W Polsce pierwszy sklep internetowy powstał w 1997 roku.
Typologia handlu elektronicznego
Formy handlu elektronicznego:
- bezpośredni lub kompleksowy – cała transakcja handlowa od momentu złożenia zamówienia do realizacji płatności i dostawy towaru odbywa się wyłącznie przez sieć
- pośredni – poszukiwanie towarów, usług, nowych kontrahentów, przesłanie dokumentów i płatności odbywa się przez sieć, natomiast dostawa zamówionego towaru lub usługi odbywa się bezpośrednio, w tradycyjny sposób
- hybrydowy – stosuje się czasowo różne formy dystrybucji, spowodowane niedostatkami w rozwoju sieci, usług telekomunikacyjnych lub logistycznych.
Ze względu na podmioty biorące udział w handlu elektronicznym wyróżnia się:
- Handel elektroniczny pomiędzy przedsiębiorstwami (B2B, ang. business-to-business) – wymiana handlowa między przedsiębiorstwami obejmująca nie tylko zawieranie transakcji, ale również poszukiwanie partnerów, budowanie sieci dostawców i odbiorców, poszukiwanie informacji handlowych i inne. Do prowadzenia działalności w tym sektorze drogą on-line służy wydzielony z publicznej sieci Internet system tzw. Intranetu Gospodarczego; najszybciej rozwijająca się gałąź handlu elektronicznego. W tym segmencie stosowany jest też EDI.
- handel elektroniczny pomiędzy przedsiębiorstwem a konsumentem (B2C, ang. business-to-consumer) – to wszelkie formy sprzedaży towarów i usług pojedynczym klientom, a więc sprzedaż detaliczna w Sieci (tu właśnie zawierają się, na przykład, wszelkiego rodzaju sklepy internetowe, czy aukcje drobnotowarowe).
- handel elektroniczny pomiędzy konsumentami (C2C, ang. consumer-to-consumer) – jest to handel pomiędzy dwoma konsumentami, to znaczy handel w którym żadna ze stron nie jest przedsiębiorcą, a w którym jeden z konsumentów przyjmuje rolę sprzedawcy, a drugi nabywcy (istotna część e-handlu, szczególnie od momentu pojawienia się platform aukcyjnych pośredniczących w tego rodzaju transakcjach). Z prawnego punktu widzenia, wyodrębnienie handlu między konsumentami jest nieprawidłowe. Konsumentem jest wyłącznie osoba fizyczna dokonująca czynności z przedsiębiorcą. Obrót określany jako C2C jest obrotem powszechnym.
- handel elektroniczny pomiędzy konsumentem a przedsiębiorstwem (C2B, ang. consumer-to-business).
Korzyści e-commerce
Korzyści wynikające ze stosowania e-commerce jest wiele, najważniejsze z nich to:
- oszczędność kosztów funkcjonowania i wyposażania biur, zmniejszenie liczby personelu, skrócenie kanałów dystrybucji, zwiększenie prostoty kontaktu z klientami, całkowita lub częściowa rezygnacja z korzystania z magazynów,
- zwiększenie ergonomii pomieszczeń ze strony producenta, tak jak przeznaczenie fizycznej powierzchni sklepu np. na produkcyjną bądź składową,
- możliwość indywidualizacji kontaktu, rozumiana jako komunikacja z konkretnym odbiorcą,
- interaktywność, czyli ułatwione zapamiętywanie prezentowanych treści,
- elastyczność,
- uproszczona infrastruktura techniczna i wydajniejszy system logistyczny,
- oszczędność czasu i podróży przy pozyskiwaniu informacji i dokonywaniu porównań dóbr i usług.
- niższe bariery wejścia na rynek dla sprzedawców – znacznie obniżone koszty finansowe, mniejsze ograniczenia prawne, technologiczne, organizacyjne, otwarcia działalności handlowej w Internecie niż w handlu tradycyjnym
- możliwość realizacji skutecznych działań marketingowych w Internecie – które umożliwiają nie tylko promocję swych dóbr i usług, ale także m.in. identyfikację grupy docelowej, potrzeb konsumentów i bezpośredni kontakt z klientem. Co może mieć bardzo silne bezpośrednie przełożenie na poziom sprzedaży.
- już obecnie bardzo duży i wciąż rosnący zasięg rynku internetowego
- oddanie do dyspozycji klienta znacznie większej ilości produktów – w związku ze zdecydowanie większą dostępnością dóbr na rynku e-commerce
- dużo większe możliwości i niższe koszty szukania oraz wyboru właściwego produktu – wynikające ze znacznie większej ilości informacji na temat produktów, z możliwością ich porównania oraz uzyskania opinii na ich temat, w Internecie.
- bardzo niskie koszty dostarczenia produktów w formie cyfrowej
- dostęp do aktualnych informacji, najnowszych ofert dóbr – dzięki znacznie szybszemu obiegowi informacji oraz ofert rynkowych na rynku internetowym aniżeli tradycyjnym
Ograniczenia e-commerce
E-commerce niesie za sobą pewne ograniczenia takie jak:
- brak możliwości wypróbowania czy oględzin kupowanego towaru,
- wysoki koszt dostarczania towaru do klienta
- brak dostatecznych uregulowań prawnych
- brak bezpośredniego kontaktu ze sprzedawcą
- opóźnienie w dostawie
- zagrożenia bezpieczeństwa związane z ochroną informacji osobistych oraz realizacją transakcji finansowych
- ograniczony zakres dóbr mogących być przedmiotem handlu internetowego, w związku z wykluczeniem z tej grupy licznych dóbr fizycznych: o zbyt dużych rozmiarach, szybko psujących się oraz zbyt drogich aby mogły być przedmiotem transportu logistycznego.
